Geld verdienen door te investeren in kunst en schilderijen

Kunst of schilderijen aanschaffen doe je doorgaans vanuit twee verschillende motieven: als decoratie en/of als investering. In een vorig artikel belichtten we de kant van schilderijen aanschaffen als een verrijking voor je woning, kantoor of bedrijfspand. We gaven handige tips en tricks voor als je een schilderij of kunst wilt kopen als aanvulling op je interieur. In dit artikel belichten we de andere kant van kunst en schilderijen kopen: waar moet je op letten als je gaat investeren in kunst?

---

Handelen in kunst

Geld verdienen kan op ontelbaar veel manieren. Onze financiële sectie staat er vol mee. Handelen in kunst is een vorm die we nog niet besproken eerder besproken hebben, maar die daarom niet minder interessant is. Al sinds de eerste kunstenaar met zijn penseel over het doek streek wordt er gehandeld en geïnvesteerd in schilderijen. Niet gek, want een schilderij neemt (afhankelijk van de kunstenaar en het schilderij zelf) naarmate de tijd vordert alleen maar in waarde toe en is daarmee dus een erg zinvolle investering. Door de jaren heen is investeren in kunst steeds interessanter geworden; net als goud en vastgoed niet minder gevoelig voor inflatie. Als je daarnaast de juiste keuzes maakt, kun je goed inspelen op ontwikkelende vraag. Dat er echter veel haken en ogen zitten aan investeren en handelen in kunst en schilderijen, moge duidelijk zijn. “If it was easy, everyone would do it”, nietwaar?

---

Hoe leer je de kneepjes van het vak? Ervaring

Want hoe weet je nu welk stuk een masterpiece gaat worden? Hoe ontdek je aanstormend talent en wie garandeert dat dit aanstormende talent later hoge ogen gaat gooien met zijn of haar schilderijen? De kunstacademies zitten tenslotte vol. Er is een overvloed aan nieuw talent en dus ook nieuwe schilderijen. De één nog mooier dan de ander. En uiteindelijk zegt het helemaal niets over het verloop van de carrière van de kunstenaar en de waarde van het schilderij. Eén van de grootste schilders uit de (Nederlandse) geschiedenis, Vincent van Gogh, verkocht tijdens zijn leven slechts 1 schilderij. Pas na zijn dood groeide zijn roem en daarmee dus ook de waarde van zijn schilderijen. Misschien een uitzonderlijk voorbeeld, maar het geeft wel duidelijk aan dat op voorhand bepalen wie wél succesvol gaat worden en wie niet, een vrij lastige aangelegenheid is. Investeren in kunst is dan ook – ervan uitgaande dat je het serieus aanpakt en niet als hobby ziet – iets dat je niet zomaar doet. Je moet er oog voor hebben.

Ervaring is daarbij toch wel het sleutelwoord. Voor hen die voor het eerst besluiten om te gaan investeren in schilderijen zal er een wereld open gaan. Een wereld vol mogelijkheden, maar tegelijkertijd ook moeilijkheden. Om je een beetje wegwijs te maken in deze wereld hebben we hieronder een aantal belangrijke zaken verzameld die komen kijken bij het investeren in kunst en schilderijen.

---

Kunst is een luxeproduct

Om maar direct bij het belangrijkste te beginnen: kunst is een luxeproduct en daardoor afhankelijk van de economische situatie in de wereld. Als mensen moeite hebben om brood op de plank te krijgen gaan weinig mensen investeren in schilderijen. Als het economische klimaat gunstig is zijn mensen eerder bereid om (veel) geld te investeren in kunst. Zoals elke markt is ook de kunstsector afhankelijk van vraag en aanbod. Het is uiteindelijk toch wel een beetje ‘wat de gek er voor geeft’ natuurlijk. Om deze reden kan het natuurlijk juist interessant zijn om in economisch mindere tijden te investeren in kunst.

Om maar weer even naar van Gogh te verwijzen, een praktijkvoorbeeld: Portrait du Dr. Gachet werd in 1990 geveild voor omgerekend 71,5 miljoen euro. Overigens is dat peanuts als je bedenkt dat de Salvator Mundi van Leonardo Da Vinci voor 450,3 miljoen dollar werd geveild bij veilinghuis Christie’s in New York op 16 november 2017.

Als je dan ook nog eens bedenkt dat ditzelfde schilderij 12 jaar eerder voor slechts 10.000 dollar werd geveild, kun je gerust spreken van een aardige ROI (Return On Investment). Experts denken dat de Da Vinci hype die Dan Brown met zijn boeken (en gelijknamige films) heeft gecreëerd, bij heeft gedragen aan dit recordbedrag. Daarmee wordt ook direct duidelijk dat de waarde van een schilder en/of zijn kunst flink omhoog kan schieten vanwege marketing. Er zijn kunstenaars die veel mooiere schilderijen opleveren dan anderen, maar doordat het aan naamsbekendheid ontbreekt zullen de kunstwerken nooit zoveel gaan opleveren als de schilderijen van een minder begaafd kunstenaar die wél wereldwijd bekend wordt.

---

Nieuwe vs. oude schilderijen

Uit bovenstaande voorbeelden valt eenvoudig op te maken dat oude schilderijen van gerenommeerde kunstenaars een veel waardevaster investering zijn dan kunstwerken van (nog) onbekende kunstenaars. Investeren in kunst van kunstenaars die aan het begin van hun carrière staan is dan ook vaak een speculatieve investering. Zie het een beetje als een investering in een aandeel van een tech-bedrijf waarvan nog niet zeker is of het ‘booming’ gaat worden. Wie in de beginjaren in een aandeel van Microsoft heeft geïnvesteerd, heeft vandaag de dag een enorme ROI, maar in die begindagen had niemand kunnen weten dat Microsoft zó groot zou worden als het vandaag de dag is. Voor kunstenaars en schilderijen is dit niet anders.

Veel veelbelovende kunstwerken worden met veel bombarie onthaald en verdwijnen na verloop van tijd in de anonimiteit. Andere kunstwerken (denk terug aan van Gogh) groeien later pas uit tot meesterwerken. Investeren in kunst van nieuwe kunstenaars heeft dus veel meer weg van gokken dan investeren, maar zoals bij elk gokspel kan het balletje de juiste kant op vallen. Investeren in oudere schilderijen van bekende schilders is vergelijkbaar met investeren in aandelen van topbedrijven die niet zo gauw om zullen vallen en naarmate de tijd vordert enkel maar meer waard zullen worden. Een investering die doorgaans zonder risico gepaard gaat dus.

---

Kunst is onderhevig aan trends

De waarde van schilderijen wordt – zoals gesteld – bepaalt door vraag en aanbod. Net als bij veel andere markten is daarbij de trend belangrijk. Kunstwerken die een aantal jaar geleden helemaal hip waren, kunnen nu allang weer uit de gratie zijn gevallen. Daar staat dan wel weer tegenover dat trends (vaak) na verloop van tijd weer terugkeren. Je kunt hier dus op speculeren als je besluit om schilderijen aan te kopen, maar garantie heb je dus nooit. Je moet er vervolgens ook rekening mee houden dat de liquiditeit van kunst erg laag ligt. Aandelen kun je in de meeste gevallen direct verkopen als je besloten hebt om te verkopen. Bij kunst is dit niet het geval. Je zult allereerst de waarde moeten bepalen en vervolgens op zoek moeten gaan naar een koper. Met het grote aanbod aan kunstwerken en de relatief lage vraag (niet iedereen investeert immers in kunst) is dit niet altijd even eenvoudig. Zeker niet als je je niet in het topsegment bevindt.

---

Vrijgesteld van belastingen in box 3

In onze artikelen over “wat te doen met je spaargeld?” en “hoeveel belasting betaal je over je spaargeld?” kwam de vrijstelling van belasting in Box 3 al eventjes naar voren. Het is één van de redenen waarom mensen er voor kiezen om te gaan beleggen. Sommige kunst is namelijk vrijgesteld van belasting, mits je de schilderijen aan hebt geschaft om er zelf van te genieten. Voor de belastingdienst is lastig na te gaan of je de kunst hebt aangeschaft als belegging of als privé-investering voor in je woning. Je kunt prima een schilderij aan de wand hangen met het idee om het vroeg of laat te verkopen met winst. Over dit stukje vermogen betaal je dus geen vermogensbelasting en daarmee is investeren in schilderijen vanuit dat oogpunt dus altijd interessant.

---

Beveiliging, diefstal en vervalsingen

Kunst heeft waarde en alles van waarde is interessant voor criminelen. Hetzij in de vorm van diefstal, hetzij in de vorm van vervalsingen. Een groot nadeel van kunst aankopen is dan ook de beveiliging ervan. Een Rembrandt aan de muur is prachtig, maar je kunt hem niet zomaar onbeheerd achter laten natuurlijk. Volgens diverse onderzoeken is het beveiligen van schilderijen en kunst dé reden waarom veel mensen besluiten om juist niet te investeren in kunst. Een aandeel schaf je aan via een broker en de kans op diefstal is vervolgens nagenoeg 0. Een kostbaar schilderij in je eigen woning (of elders, in een opslag bijvoorbeeld) vraagt om een degelijke beveiliging en uiteraard zijn hier dan ook de nodige kosten mee gemoeid. Je kunt je hart wat rust gunnen door een goede verzekering af te sluiten. Schilderijen worden doorgaans via de gewone inboedelverzekering niet verzekerd. Je zult hier een speciale verzekering voor moeten afsluiten die vaak kostbaar is. Het is echter wel een aanrader, zeker als je een duur schilderij hebt aangeschaft als investering.

---

Hoe bepaal je de waarde van een schilderij?

Zoals al een paar maal is gesteld in dit artikel, is het niet altijd even eenvoudig om de waarde van een schilderij te bepalen. Laat staan dat je iets zinvols kunt zeggen over de waarde van de kunst in de toekomst. Er zijn echter wel een aantal zaken waar je rekening mee kunt/moet houden als je een schilderij gaat aanschaffen als investering. We hebben de voornaamste zaken voor je op een rijtje gezet.

Staat van het schilderij

Als je een schilderij koopt van aanstormend talent hoef je je hier geen zorgen om te maken, maar zeker bij de oudere schilderijen kan de kunst in een mindere staat zijn. Logisch als je bedenkt dat sommige kunstwerken eeuwen geleden geschilderd zijn en veel schilderijen de gehele globe zijn overgegaan in de tussenliggende tijd. Om maar weer even te verwijzen naar de Salvator Mundi van Da Vinci die (vermoedelijk) rond het jaar 1500 geschilderd werd: de reden dat dit schilderij in 2005 voor slechts 10.000 dollar werd geveild was de slechte staat van het schilderij. De opkoper heeft destijds het schilderij laten restaureren waardoor de waarde met enkele tientallen miljoenen toenam. De staat van het kunstwerk is dus van immens groot belang voor de waardebepaling.

---

Leeftijd

Hierop volgend valt ook te zeggen dat oude kunstwerken vele malen duurder zijn dan schilderwerken waarbij de verf – bij wijze van spreken – nog nat is. Vooral werken uit de (hoog)Renaissance (zoals bijvoorbeeld de Salvator Mundi) hebben een prijskaartje waar je U tegen zegt. Om maar even bij Da Vinci te blijven: het beroemdste schilderij uit de Renaissance (en wellicht ook wel ter wereld), de Mona Lisa, werd in 1962 op een waarde geschat van 100 miljoen dollar. Vandaag de dag is dit ongeveer 800 miljoen dollar. Gezien het schilderij niet te koop is is dit een speculatieve prijs, maar het geeft wel aan dat oude werken (en zeker als ze afkomstig zijn van een beroemde schilder) een veel hogere waarde hebben dan jongere kunstwerken.

---

De kunstenaar

Om het rijtje dan maar compleet te maken: de prijs van een schilderij wordt natuurlijk voor een enorm groot deel bepaald door de kunstenaar zelf. Beroemde kunstenaars raken nooit uit de gratie en hun werk zal daarom altijd voor bijzonder hoge bedragen over de toonbank gaan. Als je een bepaald kunstwerk op het oog hebt van een specifieke kunstenaar kun je dus het best gaan bekijken voor welke prijzen andere kunstwerken van deze schilder worden verkocht. Op die manier krijg je een goede indicatie van de waarde van een schilderij, al moet wel gezegd worden dat het geen algemene richtlijn is natuurlijk. Sommige kunstwerken zijn zó uniek dat ze voor veel hogere bedragen verhandeld worden ten opzichte van andere schilderijen die de kunstenaar heeft vervaardigd. Gesigneerde schilderijen, al dan niet in combinatie met een echtheidscertificaat is waar je naar uit moet kijken als je een origineel schilderij wilt hebben van een bepaalde kunstenaar.

---

Echt of kopie?

Hierop aansluitend zal je ook uit moeten kijken voor kopieën en/of vervalsingen. Iedereen kan in principe een Mona Lisa aan de muur hebben hangen, maar er is er maar eentje waarvan in het echtheidscertificaat is vastgesteld dat het om het origineel gaat van Da Vinci. Dit zal met oude schilderijen vrij eenvoudig vast te stellen zijn, maar als je wilt investeren in kunst van een (nog) onbekende schilder zal je goed op moeten letten of je niet met een litho- of zeefdruk-exemplaar hebt te maken. Sommige kunstenaars brengen meerdere exemplaren uit van hetzelfde kunstwerk. Het spreekt voor zich dat een kunstwerk waarvan maar 1 exemplaar in omloop is een hogere waarde heeft dan schilderijen waarvan meerdere exemplaren zijn vervaardigd. Dit betekend echter niet dat een litho of zeefdruk waardeloos is. Deze worden namelijk ook vaak in beperkte oplages uitgegeven en kunnen net zo goed in prijs stijgen.

---

Stijl

Zonder al teveel uit te wijden over de verschillende kunststromingen en stijlen valt op te merken dat bepaalde kunstsoorten het beter doen dan andere. Zoals gezegd zijn schilderijen met oudere kunststromingen (uit de Renaissance en de Middeleeuwen bijvoorbeeld) meer waard dan nieuwe schilderijen met stromingen als pop-art of het abstract expressionisme. Heel kort door de bocht valt vast te stellen dat (zelf)portretten, landschappen en stadsgezichten geliefd zijn. Wie op Google zoekt naar de duurste schilderijen ooit verkocht, zal zien dat veel van de schilderijen in deze lijstjes bovenstaande onderwerpen hebben. Hierbij kan het ook slim zijn om te kijken naar huidige trends. Denk bijvoorbeeld eens aan een opkomende kunststijl die snel in populariteit wint. Grote kans dat de prijs van werken in deze stijl zullen gaan stijgen.

---

Lijst

Een puntje waar je in eerste instantie misschien niet direct bij stil zult staan. Het gaat tenslotte om het kunstwerk zelf toch? Je zou het zeggen, maar de lijst is zeker iets waar je rekening mee moet houden bij de waardebepaling van een schilderij. Als een schilderij in de originele lijst wordt geleverd hangt er doorgaans een veel hoger prijskaartje aan dan een schilderij dat niet met de originele lijst (of zelfs zonder lijst) wordt geleverd.

---

Raadpleeg databases, veilinghuizen en het internet

Een goede manier om de waarde van een bepaald kunstwerk te bepalen is om je huiswerk goed te doen. Dankzij het internet is dat eenvoudiger dan ooit. Er zijn databases beschikbaar waar je alle gegevens zo kunt opvragen en ditzelfde geldt voor veilinghuizen waar kunstwerken worden geveild. Veel gegevens zijn openbaar en op die manier kun je eenvoudig bepalen voor welk geldbedrag een bepaald kunstwerk is verhandeld. Voor kunstwerken van minder bekende kunstenaars is een website als Ebay een goede basis. Neem in dat geval wel alle bovenstaande tips in ogenschouw. Je kunt hier tenslotte makkelijk te maken krijgen met vervalsingen en/of kopieën van bepaalde kunstwerken. Hierbij helpt het natuurlijk ook om de feedback van de verkoper door te nemen. Ook op Catawiki worden diverse kunststukken geveild en ook hier heb je een uitgebreid recensiesysteem.

---

Kunst kopen via een (online) veiling

In ons artikel over kunst aankopen als decoratie voor je woning, kantoor of bedrijfspand schreven we al dat het kan lonen om kunst aan te kopen via een (online) veiling. Vooral wanneer je op zoek bent naar een specifiek schilderij dat op dat moment niet op de markt is kun je soms op je wenken bediend worden. Kunst en schilderijen aankopen via een kunstveiling is echter niet zo eenvoudig. Je hebt tenslotte met anderen te maken waardoor de prijs (onnodig) wordt opgedreven. Om maar weer eventjes te verwijzen naar de Salvator Mundi van Da Vinci: dit schilderij werd tijdens een kunstveiling telefonisch aangekocht nadat er vanuit de zaal al flink was geboden op het schilderij. Bij een veiling is de kans dan ook groot dat je verhit raakt in het opbieden en daardoor (te)veel betaalt voor een bepaald kunstwerk. Er is geen vaste strategie waarmee je gegarandeerd een goede aankoop kunt doen. Denk maar weer even terug aan het zinnetje “wat de gek ervoor geeft”. Er zijn echter wel een aantal zaken waarmee je voor jezelf bepaalde risico’s kunt indekken.

---

Spreek voor jezelf een maximaal bedrag af

Om te voorkomen dat je in het opbieden verstrikt raakt is het slim om voor jezelf een maximum bedrag af te spreken dat je uit wilt geven aan een bepaald schilderij. Biedt iemand hoger? Jammer dan. Je kunt je geld tenslotte maar 1 keer uitgeven en kunst is en blijft nu eenmaal een luxe artikel. Brood op de plank en een dak boven je hoofd zijn superieur ten opzichte van de mogelijke winst die je kunt vergaren met de aangekochte kunst.

---

Bekijk eens een veiling van A tot Z

We schreven in dit artikel al eerder dat het slim is om je huiswerk goed te doen. Voor een (online) veiling geldt dit absoluut. Bekijk daarom eens bij een aantal schilderijen hoe de veiling verloopt. Hoeveel wordt er geboden? Bieden mensen direct in het begin al veel geld of vindt alle actie pas op het einde plaats? Houd er dan natuurlijk wel rekening mee dat elke veiling uniek is (zeker als het om zeer specifieke schilderijen gaat). Maar door een aantal veilingen van begin tot einde te volgen heb je vaak al een redelijk idee van hoe een veiling bij het betreffende veilinghuis precies verloopt.

---

Wacht af

Twee dagen voordat de veiling afloopt al bieden op een bepaald kunstwerk heeft in de praktijk weinig zin. Er is altijd wel iemand die er in de tussentijd overheen gaat en op die manier drijf je zelf de prijs alleen maar onnodig op. Wacht daarom vooral af tot de veiling tegen het einde loopt. Tegen die tijd heb je een goed beeld richting welke prijs het schilderij gaat lopen en kun je besluiten om je wél of niet in de actie te mengen.

Ga niet extreem overbieden

Wie wel eens meedoet aan veilingen kent de volgende situatie wel: vanuit het niets biedt iemand een bedrag dat veel hoger ligt dan het huidige bedrag. Meestal doet men dit om overige geïnteresseerden af te schrikken. Soms met succes, soms zonder succes. Het grote nadeel hiervan is dat je met zo’n actie ervoor kan zorgen dat je veel teveel betaalt voor een bepaald kunstwerk. Voor hetzelfde geld had je met een minimaal opbodbedrag de veiling al kunnen winnen. Dan is het zonde als je tientallen, honderden of misschien zelfs wel duizenden euro’s boven het bedrag hebt geboden, simpelweg om andere geïnteresseerden af te schrikken en omdat je op je emotie hebt gehandeld.

---

Bied altijd iets meer

In navolging van bovenstaande is het overigens wel slim om altijd net iets boven het ‘normale’ opbodbedrag te gaan zitten. Stel dat je meedoet aan een veiling en – volgens bovenstaande tip – hebt gewacht tot de laatste minuut van de veiling. Als het ‘normale’ opbodbedrag bijvoorbeeld 50 euro is en jij biedt 50 euro + 1 euro vergroot je de kans dat je net iemand de loef afsteekt die ook het idee had om in de laatste minuut met het ‘normale’ opbodbedrag te bieden.

---

Zo aan het einde van dit artikel valt te concluderen dat investeren in kunst zeker wel interessant kan zijn, maar dat eigenlijk alleen in het echte topsegment 100% risicoloze investeringen gemaakt kunnen worden. Bepaalde schilders en kunstwerken zullen nooit uit de gratie raken. Het is een kwestie van tijd voordat de Salvator Mundi van Leonardo Da Vinci weer op de markt komt en de kans is groot dat – gezien de ontwikkelingen in de financiële wereld – het prijskaartje tegen die tijd richting de 1 miljard dollar gaat schuiven. Voor de (meeste) lezers van dit artikel onbegonnen werk, maar puur ter verduidelijking van het punt dat bepaalde kunst enkel maar in waarde zal toenemen. Dit betekent echter niet dat je met een (relatief) klein budget niet kunt investeren in kunst en schilderijen. Zoals gezegd verkocht Vincent van Gogh gedurende zijn leven slechts 1 schilderij en vliegt zijn werk vandaag de dag voor tientallen miljoenen over de toonbank. Stel dat je net die ene ‘nieuwe van Gogh’ ontdekt en besluit een kunstwerk aan te kopen, dan kan dat een uiterst goede investering zijn. Een kleine kans, maar een kleine kans is ook een kans.

Belangrijk bij het aankopen van schilderijen en kunst is deskundigheid. Ga nooit over 1 nacht ijs. We schreven in het artikel over kunst aankopen als decoratie voor je woning al dat het loont om goed onderzoek te doen. Als je kunst gaat kopen als investering is dit een absolute noodzaak. Bezoek musea, bezoek exposities en struin alle kunstgalerieën af die je kunt vinden. Vrees ook niet om een deskundig advisuer in de hand te nemen als je besluit kunst aan te kopen. Hij of zij rekent weliswaar een fee voor de geleverde diensten, maar de professional bezit alle kennis en kunde om je juist te adviseren. Als je dan toch gaat investeren, kan dat misschien wel de beste investering zijn die je ooit gaat maken!

---

---